"Wrona" - portal historyczny Andrzejewa

Piotr, Stanisław i Leonard Gruchacz

 

 

       Stanisław Gruchacz urodził się w Andrzejewie około 1853r. w drobnoszlacheckiej rodzinie herbu Jastrzębiec (pierwotne nazwisko Kraszewski). Jego stosunek do zaborców rosyjskich zawsze był jednoznacznie negatywny. Stanisław nie przestrzegał urzędowych świąt i oficjalnych galówek narzuconych przez ciemiężycieli. Odważył się między innymi zorganizować oddział konny krakusów z lancami własnego wyrobu, który w tradycyjnych strojach krakowskich witał ordynariusza diecezji płockiej biskupa Antoniego Nowowiejskiego wizytującego parafię andrzejewską, a także inne parafie ówczesnej guberni łomżyńskiej. Za nieposłuszeństwo i opór wobec władzy carskiej był kilkakrotnie osadzany w więzieniu łomżyńskim. Patriotyczny upór Polaka zakończył się wiosną 1914r., kiedy to ciężko pobity przez komendanta posterunku policyjnego w Andrzejewie oraz jego pomocnika zmarł w ciągu doby. Ciało jego spoczywa prawdopodobnie na cmentarzu grzebalnym w Andrzejewie.

         Dziadek Stanisława walczył w powstaniu listopadowym, a po jego upadku ukrywał się w Krakowie. W roku 1817 urodził mu się syn Piotr, ojciec Stanisława, który powrócił w rodzinne strony i osiadł w Andrzejewie pod przybranym nazwiskiem Gruchacz. Pełnił on funkcję policjanta miejskiego w Ostrowi Mazowieckiej. W 1862 roku został aresztowany za udział w manifestacjach patriotycznych. Tegoż samego roku, w październiku, zwolniony z aresztu. Po wybuchu powstania w 1863r. walczył na czele oddziału partyzanckiego w rejonie Czerwonego Boru i Puszczy Białej. Był też żandarmem powstańczym. Po rozproszeniu oddziału podjął nieudaną próbę wyjazdu za granicę. Aresztowany w Andrzejewie, gdzie się ukrywał, przez władze carskie, na skutek donosu. Został uwięziony w twierdzy modlińskiej. Sąd wojenny pozbawił Piotra wszelkich praw obywatelskich i skazał na 20 lat ciężkich robót w kopalniach syberyjskich. Zmarł po 25 letnim pobycie na Syberii ok.1889r. Miał katolicki pogrzeb odprawiony przez ks. F. Kowalewskiego. Spoczywa na cmentarzu w Smoleńsku. Rodzinie zwrócono tylko rzeczy osobiste katorżnika.

        Leonard Gruchacz urodził się w Andrzejewie w 1898r. Był najmłodszym synem Stanisława i Julii (z Czyżewskich). Pogrzebawszy pobitego na śmierć ojca, Leonard wyruszył w podróż do USA. Uczęszczał do Szkoły Podchorążych Piechoty, a w wieku 19 lat uzyskał stopień podporucznika. W czasie wojny bił się pod wodzą gen. Hallera. Walczył z Ukraińcami i bolszewikami. W rezultacie potyczek został ciężko ranny. Na okres rekonwalescencji powrócił do rodzinnego Andrzejewa. Niebawem wchodzi w skład brygady "Syberyjskiej", z którą pędzi bolszewików skąd przyszli. Kompania amerykańskich ochotników odpływa spowrotem do USA. Wraz z nią Leonard. 31 sierpnia 1921r. żeni się ze Stanisławą Kasprowicz. Mają troje dzieci: Wandę, Geralda i Edwina. Umarł w USA w roku 1990, gdzie został pochowany.