"Wrona" - portal historyczny Andrzejewa

Pieczęć miasta

 

      Najstarszy zachowany odcisk pieczęci miejskiej Andrzejowa, pochodzi z dokumentu z roku 1565. Napis na odcisku nie jest do końca czytelny („CI IADRZEI----”), ale możemy spróbować go odtworzyć. „CI”, to być może skrót od łacińskiego „CIVITAS”, co znaczy „MIASTO”. Kolejne słowo, to oczywiście „ANDRZEIOW”, z tym że zapisane w brzmieniu łacińskim. Tutaj pojawia się problem, ponieważ zapis ten mógł wyglądać różnorako. Wystarczy nadmienić, że w różnych latach obecne Andrzejewo mogło być zapisywane jako: Andrzeiow, Andrzeiowo, Andrzeyow, Andrzeyewo, Andrzeyowo, Jędzeyowo, Jędrzejów i w wielu jeszcze innych formach. Tutaj mamy do czynienia z zapisem łacińskim, więc mógł on wyglądać tak: „IADRZEIENSIS”.

Odcisk jest okrągły (33mm), a w jego centrum znajduje się doskonale zachowany monogram „AC”. Oznacza on oczywiście założyciela miasta Andrzejowa, biskupa Andrzeja Krzyckiego, który pisał się wówczas: „ANDREAE CRZICZKI. W akcie lokacyjnym miasta (oryginał nie zachował się) czytamy: „datae sunt litterae Andreae Crziczki, episcopo Plocensi”.

Nie można też wykluczyć, że na pieczęci było jeszcze słowo „SIGILLUM” („PIECZĘĆ”), bądź jego skrót. Odcisk jest na tyle nieczytelny, że trudno to stwierdzić. Być może całkowita treść z pieczęci, to: „SIGILLUM CI ANDRZEIOW”? („SIGILLUM CIVITATIS ANDRZEIENSIS” – „PIECZĘĆ Z MIASTA ANDRZEIOWA”, („PIECZĘĆ MIEJSKA ANDRZEIOWA”).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

       Jednakże najbardziej nurtującą zagadką, jest fakt istnienia trzech lilii w herbie Andrzeiowa. Wspomina o nich Marian Gumowski („Herby miast polskich”), jako symbolu kapituły gnieźnieńskiej. Lilie heraldyczne w herbie Andrzejowa istniały, i było ich faktycznie trzy, tak jak w herbie kapituły gnieźnieńskiej, ale nie było to to samo miasto, którym się zajmujemy. Herb miejski wspomniany przez Gumowskiego dotyczy miasta Andrzejów zwanego także Cierpięgi, a wcześniej Jelenia Głowa. W herbie tego miasta znajdowało się drzewko o trzech gałązkach, z których każde zakończone podwójną lilią heraldyczną. Drzewko rosło na wzgórzu, które symbolizowało zapewne wzgórze, na którym wykonywano wyroki śmierci (tzw. „wzgórze szubieniczne”). Napis na pieczęci Andrzejowa (vel Cierpięgi) z 1778r. głosił: „SIGILLVM OPPIDI ANDREIOWIEN AD GNESNEM”. Obecnie miasto to, stanowi część miasta Gniezna, zwaną Cierpięgi.

Otóż, w herbie Andrzeiowa (dzisiejsze Andrzejewo) owych lilii nie było, a przynajmniej nie mamy powodu, żeby tak uważać. Za to dobrze widoczne są na pieczęci miasta, obok monogramu „AC”. Niestety odbicie pieczęci jest dosyć niewyraźne i widoczne lilie mogą być pozostałością po ozdobnych gałązkach (np.). Ja jednak skłonny jestem przyjąć, że na pieczęci miejskiej Andrzejowa były trzy lilie. Mogą one mieć ścisły związek z kapitułą gnieźnieńską, w której herbie również widnieją trzy lilie. Lilia od dawna symbolizowała „chwałę, królewskość, wyborność, majestat; odrodzenie, dobroczynność, nadzieję, niewinność, dziewictwo, wstydliwość; niebiańską szczęśliwość, boskie gody, łaskę boską, kuszenie, przebaczenie win, skruchę, duszę bezgrzeszną, Zwiastowanie, zmartwychwstanie, Opatrzność; wiosnę, piękno, wdzięk”...

Herb kapituły krakowskiej, to trzy korony, natomiast trzy lilie widnieją w herbie kapituły wrocławskiej i gnieźnieńskiej. Herb kapituły gnieźnieńskiej mógł być używany przez miasta ulokowane w Polsce centralnej. Lilie występowały wówczas na tle koloru niebieskiego. Lilie z kapituły wrocławskiej umieszczano na tle czerwonym i wykorzystywane były wyłącznie przez miasta śląskie. Gdyby więc w herbie Andrzejowa były owe trzy lilie (białe), występowały by na tle niebieskim. Wykluczając występowanie lilii w herbie miasta Andrzejowa, a stwierdzając ich obecność na pieczęci miejskiej, nie musimy wnikać w kolorystykę pieczęci, bo ta zależna była od barwnika.