"Wrona" - portal historyczny Andrzejewa

                                                   Załuscy herbu Gozdawa

 

               W XVI w. obok istniejącego już Wronia (dawna nazwa Andrzejewa) powstała dosyć duża wioska o nazwie Godlewo Wronye (Godlewo Wronie). Właścicielem jej był niejaki Godlewski herbu Gozdawa. W XVIII w. zmieniono nazwę miejscowości i na cześć jednego z rycerzy otrzymała miano Godlewo – Cechny. W wyniku podziałów majątków i innych koligacji rodzinnych, z czasem właścicieli ziemskich przybywało i tak w 1873r. dziedzicami tych ziem byli obok Godlewskich także Uścińscy, Przeździeccy oraz Sutkowscy (pod koniec XIX w. wioska podzieliła się na dwie części i tak powstała nowa miejscowość o nazwie Godlewo – Olszewo. Po wojnie z tych wiosek powstała jedna o nazwie Olszewo – Cechny).        

Właśnie w Godlewie – Cechnach, na początku XIX w. posiadał 50 – ciomorgowe (ok. 0,33-1,07 hektara) gospodarstwo Wawrzyniec Załuska. Postawny, przystojny mężczyzna z wąsem „Piłsudzkiego”, który w 1858r. zawarł związek małżeński z Antoniną Jabłonowską. Ślub odbył się w kościele Andrzejewskim, a jego następstwem było siedmioro dzieci; Walenty, Michalina, Leonard, Józef, Jan Telesfor, Barbara i Paweł. Wawrzyniec i Antonina wychowywali swoje dzieci w duchu miłości do Boga i Ojczyzny.

Najstarszy z synów – Walenty został księdzem. Był autorem, albo współautorem wielu książek i publikacji natury historycznej, moralnej i religijnej. Napisał między innymi: „33 miliony na gorzałkę, czyli lekarstwo przeciw pijaństwu”, „Cudowny obraz Matki Boskiej Wąsewskiej”,a także książkę o naszym kościele i miejscowości, zatytułowaną „ Andrzejewo i kościół andrzejewski” (szkic ten poświęcił rodzicom: „Pamiątka Złotego Jubileuszu Najukochańszych Moich Rodziców, Wawrzeńca i Antoniny z Jabłonowskich, Małżonków Załuskich”). Ks. prałat Walenty Załuska zmarł w Zuzeli w 1927r.

Kolejny syn państwa Załusków przejął połowę gospodarstwa rodziców, ożenił się i doczekał 3 synów. Niestety Leonard szybko owdowiał. Zaniechał pracy na roli, oddał dzieci na wychowanie rodzicom i poszedł śladami starszego brata. Wstąpił do seminarium duchownego i został księdzem. Zmarł w Godlewie – Cechnach podczas II wojny światowej.

Głęboka wiara udzieliła się także najmłodszemu z rodzeństwa – Pawłowi. Został on już trzecim księdzem w rodzinie. Był między innymi proboszczem w Kruszynie, a następnie w Bierzwiennej. Niestety na drodze kapłana stanęli nazistowscy oprawcy i został zamordowany w 1942 r. w obozie koncentracyjnym „Dachau” w Niemczech.

Jan Telesfor Załuska, kolejny z braci, nie wybrał drogi kapłaństwa. Wykazał się za to ogromnym patriotyzmem. Już w gimnazjum utworzył tajną bibliotekę uczniowską i skupił wokół niej grupkę młodzieży (Polska była w tym czasie pod zaborami). W czasie studiów na Wydziale Lekarskim Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego związał się z tajnymi organizacjami. W 1894 aresztowany za udział w manifestacji patriotycznej. W 1898 ukończył studia lekarskie, ale nie otrzymał dyplomu. Zamiast niego został aresztowany za działalność konspiracyjną. Trafił do więzienia w Płocku, a następnie do Warszawskiej Cytadeli. Skazany na zesłanie do Guberni Wiackiej, ale uniknął kary uciekając spod zaboru ruskiego do austriackiego. Około roku 1901 przeniósł się do Lwowa, gdzie pełnił funkcję asystenta Katedry Fizjologii Uniwersytetu Jana Kazimierza. Właśnie na tym Uniwersytecie obronił w 1905 r. rozprawę doktorską i otrzymał dyplom doktora nauk lekarskich. W tym samym roku powrócił do Warszawy pod zmienionym nazwiskiem. Pisał do wielu gazet i czasopism (m.in. „Polak”, „Ojczyzna”, „Słowo Polskie”). W 1907 roku zdał egzamin w Kazaniu i otrzymał tym samym prawo praktykowania zawodu. W 1910 r. ożenił się z Edwardą Przyłuską i rok później przenieśli się do Ostrowi Mazowieckiej gdzie był lekarzem. Oczywiście nie zaniechał także działalności społecznej. Był redaktorem i wydawcą „Gazety Ostrowskiej”, a także współzałożycielem Ostrowskiego Stowarzyszenia Spożywców. W roku 1913 powrócił do stolicy i zajął się wydawaniem tygodnika „Ognisko”. Podczas I wojny światowej odbywał służbę wojskową w Legionie Puławskim, a potem pełnił służbę lekarza wojskowego w Brygadzie Strzelców Polskich, Dywizji Strzelców Polskich i I Korpusie Polskim Józefa Dowbór – Muścickiego. Po wojnie powrócił do Warszawy i został aktywnym działaczem Związku Ludowo – Demokratycznego. W 1919 r. został wybrany posłem na sejm okręgu łomżyńskiego. Dwa lata później podróżował do Ameryki, jako łącznik Obozu Narodowego z tamtejszą polonią. W 1922 r. ponownie wybrany posłem na sejm z listy państwowej. Po wybuchu II wojny światowej natychmiast podjął działalność konspiracyjną, która trwała do 26 stycznia 1941r., kiedy to zmarł. Ciało Jana Telesfora Załuski spoczywa na Powązkach w Warszawie.