"Wrona" - portal historyczny Andrzejewa

Większość żołnierzy poległych na polach Szumowa, Pęchratki, Paproci Dużej (oraz Paproci Małej) i Andrzejewa w 1920 r., spoczęła na cmentarzu parafialnym w Szumowie. Na bratniej mogile poświęconej we wrześniu 1925 roku, staraniem miejscowego Koła Młodzieży Wiejskiej i rodzin poległych ustawiono obelisk zwieńczony krzyżem. W okresie PRL-u wielokrotnie był niszczony przez tzw. „nieznanych sprawców”, ale przetrwał trudne czasy i obelisk nadal stoi na szumowskim cmentarzu. Uroczystość jego poświęcenia opisany został we „Wspólnej pracy” z 1925r. Poniżej tekst artykułu:

​

Podczas odwrotu wojsk naszych, w czasie inwazji bolszewickiej w roku 1920, niektóre oddziały znalazły się w bardzo trudnem położeniu, z powodu odcięcia im odwrotnej drogi przez nieprzyjaciela. W takich warunkach znalazł się 201 p. p. ochotniczy, gdy hordy bolszewickie, przedarłszy się od stacji kolejowej Czyżew i posuwając się w kierunku na osadę Andrzejewo, parły na m. Ostrów i szosę Zambrów-Ostrów, zagrażając odwrót pułkowi. W momencie tym, w dniu 4. VIII 1920 r., na polach wsi Paproci i Pęchratki 201 p. p. stoczył bitwę z nieprzyjacielem, po której bolszewicy odstąpili, a nasze wojska wycofały się w kierunku na m. Ostrów.

 

W bitwie tej wielu żołnierzy-ochotników, walcząc z najeźdźcami w obronie Ojczyzny, legła na polu bitwy śmiercią bohaterską. Ciała ich później przeniesione zostały i pochowane w bratniej mogile na cmentarzu parafialnym w Szumowie.

​

Koło Młodzieży Wiejskiej w Pęchratce, chcąc uczcić pamięć poległych bohaterów, własnem staraniem i środkami, na mogile 60-ciu poległych wystawiło pomnik w kształcie kolumny wysokości około 4 metrów, rodziny zaś poległych, przy pomocy Tow. Opieki nad grobami wojskowemi, ufundowały tablicę pamiątkową z czarnego granitu, na której wyryto następujący napis:

 

Bohaterom 201 p. p., poległym w walce za Ojczyznę na polach Paproci i Pęchratki dn. 4 sierpnia 1920 r. Kapitan Wądołkowski Karol, lat 27, dowódca II bataljonu 201 p. p., kawaler „Virtuti Militari” i 4-ro krotnie „Krzyża Walecznych”, ppor. Wagner Tadeusz, lat 26; ppor. Czamowski Aleksander, lat 27; ppor. Swistalski Tadeusz, lat 21, student; pchor.. Jankowski Henryk, lat 21, student; pchor.. Mitkus Alojzy, lat 22 maturzysta; Bayer Wiljam, lat 40; Wąsowski Władysław, lat 27, nauczyciel; Wierzbowski Tadeusz, lat 26, sędzia śledczy; Górnicki Aleksy, lat 34, urzędnik p. K. P.; Niewiarowski Stanisław, lat 41, prokurent banku; Krupiński Apolinary, lat 30, literat, nauczyciel; Wache Stanisław, lat 28, student; Rostkowski Marjan, lat 25, handlowiec; Bielicki Seweryn, lat 17, uczeń; Rokossowski Wincenty, lat 16 uczeń; Omiecki Tadeusz, lat 18, uczeń; Owczarek Zygmunt, lat 19, maturzysta; Kamiński Juljan, lat 20, urzędnik banku; Lembicz Aleksander, lat 16, uczeń; Wesołowski Tadeusz, lat 18, uczeń; Gryckiewicz Edward, lat 24, rzemieślnik; Ciborowski Antoni, lat 28, handlowiec; Listowiecki Stefan, lat 17, szczotkarz; Bąk Marjan, lat 18, uczeń Gajski Antoni, lat 24, nauczyciel; Miłoncz Witold, lat 25, agronom, rybak; i wielu innych.

 

W niedzielę dnia 6 września b. r. o godzinie 1 po południu odbyła się w Szumowie uroczystość poświęcenia tego pomnika, na którą z Warszawy przybyła dość spora liczba osób z pośród rodzin, krewnych, znajomych i przyjaciół poległych. Dow. 71 p. p. w Ostrowiu przysłało swych przedstawicieli wraz z orkiestrą i kompanją żołnierzy. Ponadto w uroczystość wzięli udział, harcerze z gimnazjum w Ostrowiu, delegat Biskupstwa, poseł R. Bielicki, miejscowe organizacje Kół Młodzieży Wiejskiej ze Srebrnej i Pęchratki, oraz młodzież szkół powszechnych i licznie zebrana ludność gminy Szumowo.

 

Po odprawieniu nabożeństwa w kościele parafjalnym przez ks. kapelana wojskowego, w czasie którego grała orkiestra wojskowa, wyruszył pochód na czele z duchowieństwem, bractwem kościelnem, ze śpiewem pieśni religijnej. „Kto się w opiekę”, do pomnika poległych. Tu przemawiali do zgromadzonych ze stopni pomnika ks. proboszcz Dorochowicz, delegat ks. Biskupa z Łomży, w imieniu wojska ks. kapelan, w imieniu Koła Młodzieży W. maturzysta w Pęchratce B. Wardaszko, nauczyciel szkoły powszechnej w Szumowie p. Ferenc; przedstawiciel Cent. Związku Młodzieży w Warszawie i wreszcie w imieniu posłów ziemi łomżyńskiej, Sejmiku i Wydziału powiatowego poseł p. R. Bielicki. Mówcy, składając cześć bohaterom, poległym w obronie Ojczyzny, w swych przemówieniach podkreślali bezcenność ofiary, złożonej przez poległych na ołtarzu Ojczyzny, oddając Jej w hołdzie skarb najcenniejszy, jakim jest życie człowieka.

 

Po przemówieniu jednej z pań, przybyłych z Warszawy, która w imieniu rodzin poległych złożyła podziękowanie Kołu Młodzieży Wiejskiej w Pęchratce za uczczenie pamięci poległych oraz wszystkim, którzy wzięli udział w obchodzie i przyczynili się do jego uświetnienia, ks. kapelan dokonał poświęcenia pomnika, poczem odśpiewano pieśń narodową „Boże coś Polskę”.

U stóp pomnika złożone zostały liczne wieńce, między innemi od Dowódcy Dywizji i Oficerów 201 p. p. o., od gimnazjum im. „Reja” w Warszawie, od uczni gimnazjum w Ostrowiu, od Kół Młodzieży Wiejskiej w Srebrnej i Pęchratce, i wiele innych.

 

Autor tekstu podpisał się inicjałami: A.D.