"Wrona" - portal historyczny Andrzejewa
Bóg Honor Ojczyzna
Besdecce
W XIII w. dokumentach Konrada I Mazowieckiego, księcia kujawsko – mazowieckiego, pod datą 1239r. (około) odnajdujemy ciekawy, trochę z łacińska brzmiący, spis miejscowości. Wymieniono tam między innymi Gostkovo (dzisiejsze Gostkowo), Cysevo (dziś Czyżew), Wrone (obecnie Andrzejewo), Samovo (Szumowo), oraz interesujące nas w tym momencie Besdecce, które należy czytać jako Biezdziedsce. Jeśli wierzyć językoznawcom nazwa ta pochodzi od staropolskiego imienia „Biezdziad” (ew. „Przezdziad”), które może oznaczać „tego, który nie zna swoich przodków” („nie ma dziada” – „bez dziada” – „przez dziada”). Mamy tu do czynienia z faktem wymiany „bez” z „przez”. Znane jest pewnie wszystkim anegdotyczne powiedzonko z naszych stron: „sedł chłop bez most przez capki”. Oto właśnie przykład takiej zamiany.
Niestety istnienie osady Besdecce, jak też innych w okolicy, zostało zagrożone przez najazdy wrogo nastawionych Jaćwingów. Dopiero po ich pokonaniu przez Leszka Czarnego nad rzeką Nurzec, osada zaczęła „rodzić się” na nowo. Tym razem jednak pod bardziej swojsko brzmiącą nazwą Przesdzeczsko, o czym świadczą dokumenty z lat 1420 – 1425 i późniejszych. W tym czasie właścicielem osady zostaje niejaki Pierzchała, możnowładca jednego z rodów mazowieckich, który odkupuje ją od księcia. W roku 1430 właścicielem jest tutaj Paweł, a w latach późniejszych, jego syn Stanisław. Z czasem nazwa wsi ewaluowała, aby w XVI w. przyjąć nazwę Przezdzieczko i Przessdzieczko. Możemy tu mieć oczywiście do czynienia z błędnym zapisem nazwy, a ponieważ nie było to wówczas jeszcze unormowane, każdy mógł zapisać nazwę jak uważał za stosowne. Summa summarum ród właścicieli owej miejscowości przyjął nazwisko Przezdziecki (Przeździecki) herbu Pierzchała. Przeździeccy założyli całą okolicę szlachecką, której wspólnym członem w nazwie było pochodzące od nazwiska słowo Przeździecko. Powstała osada Przeździecko Dworaki, której drugi człon wziął się stąd, że było tu wówczas wiele drewnianych dworów. W 1578r. wieś zajmowała obszar 18,5 włóki, a dziedzicami byli tu: Mateusz, Albert i Jan Przeździeccy. W tym samym roku istniała też 10 włókowa osada o nazwie Przessdzieczko Krussewo Jachi (obecnie Przeździecko - Jachy), której właścicielami byli Piotr, Mikołaj i Jan. Istniało również Przessdzieczko Grzimky (Przeździecko - Grzymki), które wzięło swą nazwę od rycerza zwanego imieniem Grzymek (słowiańskie Grzymisław, Grzymisławek – „ten, który cieszy się grzmiącą sławą”), a dziedzicami byli tu Paweł, Hieronim i Jakub Przeździeccy. Prawdopodobnie od staro – wysoko – niemieckiego imienia Leonhard (Leonard, łac. Leonardus) oznaczającego „silny jak lew” powstało także Przessdzieczko Lenorty (Przeździecko Lenarty).
W roku 1673, w wykazie płatników pogłownego (rodzaj podatku) ziemi nurskiej, nadal istnieje osada Przeździecko Dworaki, ale nie zamieszkują jej już Przeździeccy, tylko Pieńkowscy. Podobnie rzecz się ma z osadą Przeździecko Pierzchały, którą zamieszkuje tylko „Pan Walenty Pieńkowski z małżonką, parobek y dziewka”. Jako dziedzica „na Przeździecku” wymienia się także niejakiego Józefa Gostkowskiego, syna Jana Gostkowskiego h. Junosza, który „zabezpieczył sumę” swej żonie, Konstancji z Ciechanowieckich.
25 IV 1697r., na dwa dni przed elekcją, rycerstwo i urzędnicy ziemi nurskiej zebrali się w Nurze, gdzie zwykli obradować. Debatowano na temat elekcji Augusta II. Wśród zaproszonych na wolną elekcję z ziemi nurskiej był także przedstawiciel rodu Przeździeckich, mianowicie Jan, który później osiedlił się w „Łęczyckiem”. Ożenił się z Jadwigą Reginą Wysocką, z którą miał syna Balcera Melchiora. Balcer M. natomiast pojął za żonę Juliannę Zalewską, która dała mu syna Jędrzeja Klemensa, którego później wspominać będzie konstytucja z 1768r., jako „pisarza w sądach assessoryi koronnej”. Jędrzej z kolei spłodził ze swoją pierwszą żoną syna, porucznika artylerii konnej, a z drugą syna i dwie córki.
Jan Przeździecki, piastujący tytuł chorążego Grodzieńskiego, poślubił księżniczkę Katarzynę Korecką, z którą miał syna Antoniego, późniejszego horodniczego Grodzieńskiego. Status społeczny rodu Przeździeckich, na przestrzeni lat, wyraźnie wzrastał.
Tak to już jest z zaściankami szlacheckimi, że w skutek przeróżnych koligacji rodzinnych, poszczególne osady są współdzierżawione, rozdzielane wśród potomków, lub po prostu sprzedawane. Tak więc, według spisu właścicieli ziemskich z 1783r., właścicielami Przeździecka - Dworaków byli, oprócz Przeździeckich, również Zarembowie, Dmochowscy, Godlewscy i Pieńkowscy. W Lenartach dziedzicami byli: Dmochowscy, Godlewski, Lipski, Pętkowski i Sutkowski. Grzymki natomiast, należały do przedstawicieli rodów Gackich i Gostkowskich. Powstały przy tym kolejne osady należące do Przeździeckich: Przeździecko - Mronki (Mroczki ?), Przeździecko - Drogoszewo, Przeździecko - Opaty.
Życie w tym burzliwym okresie wojen, klęsk i nieszczęść nie było łatwe.
W drugiej połowie XVIII w. dla proboszczów andrzejewskich pobierano dziesięciny tylko w nielicznych wsiach, które było stać na ich płacenie, a dziesięciny snopowe płacone były często tylko częściowo. Podatek tego typu płaciło m.in. miasto Andrzejów (Andrzejewo) i wsie: Przeździecko Pierzchały, P. Opaty, P. Jachy, P. Lenarty, P. Dworaki, Załuski, Pieńki Trosany, Pieńki Sobótki, Jabłonowo, Godlewo Olszewo, G. Cechny, G. Gorzejewo, Świerże Wielkie, Świerże Tworki, Janowo i kilka innych.
W 1827r. w Przeździecku Jachach odnotowano 12 domów i 88 mieszkańców, a w Przeździecku Grzymkach (dziedzicem był tu Adam Łempicki h. Junosza)10 domów i 104 mieszkańców. [Pomiędzy tymi dwoma wsiami znajduje się miejsce zwane „Żale”, dawne cmentarzysko pogańskie. Ponoć dawniej była w tym miejscu także świątynia, po której pozostały jedynie kamienie porozrzucane w okolicy.] W Przeździecku Dworakach odnotowano w 1827r. 20 domów i 118 mieszkańców. Przeździecko Lenarty stanowiło w tym samym czasie zaledwie 7 domów i 58 mieszkańców. P. Drogoszewo – 15 domów i 90 mieszkańców; P. Mroczki – 9 domów i 50 mieszk.; P. Pierzchały – 7 domów i 58 mieszk.
Rok 1864 przyniósł ze sobą ukaz uwłaszczeniowy, który obdarował ziemią pracujących u szlachty chłopów. Utworzono 14 gospodarstw rolnych na 13 morgach ziemi. Pozostałe 336 mórg nadal należało do szlachty. Jak widać okolica była czysto szlachecka.
Przeździecko Drogoszewo stało się własnością Dąbrowskich, którzy przenieśli się w te strony z majątku Strumiany. Przez wiele lat gospodarował tu sędzia Józef Dąbrowski ze swoją siostrą Antoniną.
Pamiątką po Przeździeckich jest istniejąca do dzisiaj kaplica cmentarna w Andrzejewie, wybudowana staraniem Karola Przeździeckiego oraz ks Wincentego Godlewskiego, w której spoczywają ich doczesne szczątki. W kaplicy umieszczono również epitafium dla zmarłego. Treść jest następująca: „D.O.M. / fundator tej kaplicy / ś.p. Karol Przezdziecki / obywatel ziemski przeżywszy lat 71 / zmarł d. 25 marca 1887 r. w Andrzejewie. / Pomny na śmierć postawił tę pamiątkę na chwałę na chwałę Bogu i sobie, / Która też jego zwłoki mieści złożone w swym grobie. / Ludwika ze Starzeńskich opiekunka kaplicy – żona zmarłego, / Prosi przechodniów niw mijać bez modlitwy o spokój jego duszy. / Wieczny odpoczynek racz mu dać Panie."
Podczas spisu powszechnego w 1921r. w Przeździecku Dworakach odnotowano istnienie 18 domów i 150 mieszkańców. Mieszkali tu również Żydzi w liczbie 54. W P. Jachach było wówczas 21 domów i 137 mieszkańców. W P. Lenartach 11 domów i 81 mieszkańców, a w Przeździecku Grzymkach 22 domy i 185 mieszkańców. Odnotowano tu oprócz 164 katolików, 3 ewangelików oraz 18 wyznawców judaizmu.
Z księgi adresowej z 1929r. dowiadujemy się, że jeden z Przeździeckich (Przeździecki F.) posiadał na terenie „P. O.” (Przeździecka - Opatów?, Oseków?) wiatrak.
Przeździeccy na terenach dzisiejszej Litwy [wówczas terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, czyli państwa federacyjnego (1569 – 1795) złożonego z Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego]:
W początkach XVII w. wielu Przeździeckich wyjechało na tereny dzisiejszej Litwy, gdzie gromadzili swoje majątki i zaszczyty. Piastowali szereg znaczących urzędów i tytułów, a pieczętowali się herbem Prus
Już w roku 1582 Marcin Przeździecki wsławił się męstwem i odwagą podczas szturmu pod Pleszkowem pod wodzą Aleksandra Koniecpolskiego, do którego poszedł wraz z „inszemi odważniejszemi”.
Przejęli Przeździeccy wiele dóbr po Zasławskich oraz Sapiehach. Stali się dziedzicami ogromnych majątków i przyjęli tytuły hrabiowskie. W 1678r. Michał Władysław Przeździecki, kasztelan nowogrodzki, fundował ogromny dzwon dla cerkwi unickiej Spiehalskiej w powiecie oszmiańskim oraz inne wota, na których ulano herb rodzinny Roch.
Wiemy także, o innym znamienitym członku rodu Przeździeckich. Jest nim Mikołaj Władysław Przeździecki, chorąży, a później marszałek Oszmiański. W roku 1635 marszałek trybunału koronnego, a w r.1678 kasztelan nowogrodzki. Ten nadzwyczaj pracowity człowiek, wkracza do „wyższych sfer” w roku 1669, jako deputat „ad pacta conventa” na elekcji Króla Michała Tomasza Wiśniowieckiego h. Korybut. W 1673r. ponownie jest posłem na sejm i „deputantem” przy hetmanach Litewskich, „później do trybunału skarbowego, i do konstytucyi w. ks. L; w r. 1676 posłem na sejm koronacyjny Jana III” Sobieskiego oraz deputowanym królewskim i komisarzem mennicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. W dwa lata później, w nagrodę zasług dla kraju, otrzymuje Przeździecki stanowisko kasztelana nowogrodzkiego. Zwieńczeniem kariery tego „nadzwyczajnej czynności” człowieka, było marszałkowanie Trybunałowi Głównemu w Księstwie Litewskim. Zmarł podczas sesji Trybunału 11 października 1685r.
Mniej więcej w roku 1650 ur. się Krzysztof Przeździecki, który pojął za żonę Annę Eleonorę Skop. Około roku 1680 urodził się im syn Aleksander. Jako 30-stoparoletni szlachcic, Aleksander opowiedział się po stronie księcia Michała Wiśniowieckiego w sporze z Sapiehami i Ogińskimi. Był to ważny wątek w wielkiej wojnie północnej. August II Mocny nadał mu w 1710r. tytuł chorążego mozyrskiego, a w r. 1726 kasztelana inflanckiego ( zmarł 7 lat później w Wilnie ). Z pierwszą żoną miał synów: Krzysztofa i Jędrzeja, natomiast z drugiego małżeństwa, z Konstancją Aleksandrą Kamińską, przyszedł na świat, urodzony w Trokach w 1718r., Antoni. Młody Antoś wychowywał się w akademii Wileńskiej i już w wieku 21 lat wybrany został sędzią do Trybunału Litewskiego z powiatu Starodubowskiego. Kolejno piastował stanowiska: pisarza wielkiego Litewskiego, podczaszego wielkiego Litewskiego, referendarza wielkiego Litewskiego. Tytułował się hrabią na Zasławiu i Czarnym Ostrowiu. Ok. r. 1740 ożenił się z Katarzyną Ogińską herbu Oginiec, wojewodzianką Trocką, a dzięki temu odziedziczył znaczny majątek po Wiśniowieckich na Podolu (Ogińska była wnuczką księcia Wiśniowieckiego).
Za czasów panowania S.A. Poniatowskiego, mianowany został podkanclerzym wielkim Litewskim, a „Stanisław August Król mianując go (...) na sejmie elekcyjnym 1764. r. w pięknej mowie do niego, sprawiedliwie oddaje mu pochwały”. Kolejną nagrodą od króla dla „męża, który surową nieraz radą (...) a nie pochlebstwem, łaskę pańską skarbić sobie umiał” były starostwa: Pińskie i Mińskie. Antoni zmarł w roku 1772. W tym czasie pozycja Przeździeckich zaczęła się umacniać w skutek skoligacenia się z rodami Lubomirskich i Czetwertyńskich. Najstarszy syn Antoniego, hrabia Michał Przeździecki przeniósł się na Podole, gdzie został starostą. Młodszy, hrabia Dominik pozostał na Litwie, gdzie poślubił Annę Radziwiłłównę. Sprawował funkcję starosty Mińskiego. Córka Konstancja wyszła za księcia wielkiego Litewskiego, Joachima Chłeptowicza, a druga z córek za starostę Ignacego Tyzenhausa. Trzecia z córek hr. Antoniego Przeździeckiego Helena, poślubiła wojewodę Wileńskiego, księcia Michała Hieronima Radziwiłła.
Chociaż koleje życiowe rozrzuciły rodzinę Przeździeckich po całej Rzeczpospolitej, a także za granicę, to zawsze dumnie podkreślali swój stan szlachecki i pochodzenie od rycerzy, którzy założyli okolicę szlachecką Przeździecko w okolicy Zambrowa.
Obecnie w Polsce zamieszkuje 1112 Przeździeckich. 549 z nich, to mężczyźni. Najwięcej Przeździeckich jest na terenie Warszawy (211 osób), Zambrowa (159 osób), Wysokiego Mazowieckiego (80 osób) i Ostrowi Mazowieckiej (83 osoby). Obok Przeździeckich istnieje także rodzina Przezdzieckich („z” zamiast „ź”). W Polsce żyje zaledwie 83 osoby o tym nazwisku, z czego najwięcej, bo 12 osób, w Ostrowi Mazowieckiej.
