Wrona | "Wrona" (PHA)

Pierwsza wzmianka o Wronie

Pierwsza znana wzmianka o wsi Wrona pochodzi z pierwszej połowy XIII w. Dokładniejszą datę określa się na rok 1239 (około). Jednak nie jest to nic pewnego. Pismo, o którym mowa, to akt potwierdzający stan majątkowy biskupów płockich, spisany z polecenia biskupa Guntera (Conradus, dux Masoviae, possesiones ecclesiae Masoviensis (Plocensis) ad praces Gunteri, eiusdem ecclesiae episcopi, confirmat).

Dokument dotyczy wieku XIII (Datum in Plocsk Anno domini M. CC. III), a widniejąca na nim data to rok 1203. Jednakże prawdopodobnie stanowi on wtórną redakcję zapisek, a jego faktyczne powstanie należałoby datować na lata trzydzieste XIII w. Możemy to stwierdzić na podstawie podpisów biskupa Guntera, kasztelana sieradzkiego Wszebora, sędziego Mikołaja oraz cześnika Lasoty widniejących na dokumencie. Podpisy tychże osobistości mogły się znaleźć w dokumencie najwcześniej w roku 1239.

Nie ma jednak powodu kwestionować zawartych w dokumencie danych, które oparto zapewne na starszych zapiskach.

Interesująca nas Wrona, według tegoż dokumentu, przynależy do grodu w Święcku, a wymienione tu miejscowości, to zapewne rozwijające się na pograniczu osady utrzymujące się z handlu, no i oczywiście pracy własnych rąk (w sumie „na jedno babka wróżyła”). Jest to przecież osadnictwo skupione na szlaku handlowym pomiędzy okolicznymi grodami. Trasą ułatwiającą taki handel była pobliska rzeka, która w tamtych czasach była jakoby „drogą ekspresową”. Dlatego osadnictwo skupiło się tu właśnie w dorzeczu rzeki Brok i mniejszych dopływów jak, raczej niespławny Brok Mały. Oto i fragment omawianego dokumentu:

„Nos Cvnradus dei gracia dux Mazovie, Cvyauie, presenti pagina ad vniuersorum noticiam deducimus, Quod Reuerendvs in Christo pater Gvnterus Episcopus Mazouiensis in nostra, nostrorum (sic) baronvm presencia constitutus, exposuit, quod cum proper obliuionem, qui (sic) mater eroris (sic) est, tempestates gwerarum (sic) ac discursvs et discursus (sic) ac vastaciones frequentes Terarum (sic) Christianorum per inimicos Christifidelium…[…]

…ad Ecclesiam de Brok pertinet Malechino et taberna; item ipsum Castrum Svantsko cum omnibus beneficijs attinentibus eiusdem Castellature et cum biis villis: Visvky, Brochove, Lvcowo, Grodky, Czucicz, Lvbovyc, Vansa, Plonca, Lvnevo, Bogdanc, Godnevycii, Syrane, Benevo, Nurcyno, Vendrzovo, Mocydla, Vysoke, Lessnevo, Coscina, Sydrovo, Syrednica, Milkovo, Gvmniska, Golcovo, Crostcovo, Bracesenyci, Svyetnicza, item alia Svytenicza, Nevoselicza, Neuadovo, Gostcovo, Lamgevo, Cysevo, Besdecce, Osek, Wrone, Jassenicza, Wyssemyrze, Samovo, Przymerze, Barlossniica, item aliut (sic) Grodkovo.”

Oprócz Wrony wymienione są tu także inne, pobliskie formy osadnicze, które w większości przetrwały do naszych czasów. Są to, m. in. dzisiejsze: Moczydła, Wysokie Mazowieckie, Przeździecko, Szumowo, Wyszomierz, Leśniewo, Czyżew, Jasienica.

Ogólnie do klucza pułtuskiego, wg tegoż dokumentu, przynależy gród w Święcku wraz z 45 osadami usytuowanymi nad górnym Brokiem i jego dopływami, gród w Broku z 19 osadami i gród w Brańsku z 8 osadami.

Akt wydany przez księcia Konrada II Mazowieckiego, potwierdza także, że do dóbr biskupich należy Puszcza Łętowo. Poleca także ochronę gniazd sokolich na terenie tej puszczy:

„...Nidus falconis in Brensk pertinet Episcopo; Item Nidus in Plonca et Nidus in Khizev et Nidus in Poniik et Nidus in Jasenica et Nidvs in Lantow, qui est totvs cum suis pertinencijs Episcopi.”