Panzer Division 10
Niemiecki blitzkrieg (wojna błyskawiczna) nie mógłby się odbyć bez dywizji pancernych. Sztab jednej z nich - 10. Dywizji Pancernej sformowany został 1. kwietnia 1939 roku w Pradze, na terenie Protektorat Böhmen und Mähren, czyli Protektoratu Czech i Moraw. Chociaż była dopiero szóstą dywizją pancerną w armii hitlerowskiej III Rzeszy, to dla efektu propagandowego nadano jej numer „10”. Początkowo dywizję stanowił jedynie jej sztab, na czele którego stał generalmajor Georg Gawantka.
Dowódcą dywizji na czas wojny mianowano generała wojsk pancernych Ferdinanda Schaala. Podstawę jej wyposażenia stanowiły czołgi zdobyte po zajęciu przez Niemców Czechosłowacji. Dowództwo Panzerwaffe (siły pancerne) nabyło w ten sposób, przede wszystkim lekkie czołgi LT wz. 35, które zmieniły nazwę na PzKpfw 35(t) oraz LT wz. 38, które nazwano PzKpfw 38(t).
W skład niemieckiej dywizji pancernej wchodził zazwyczaj jeden pułk pancerny, składający się z dwóch dywizjonów (abteilung) czołgów. [Niemieckiego słowa „abteilung” (oddział) używam zamiennie w stosunku do nazwania formacji czołgów lub artylerii, chociaż czasami bardziej adekwatną nazwą byłby „batalion”]. Każdy dywizjon czołgów składał się z czterech kompanii.
Podstawę 10. Dywizji Pancernej generała Ferdinanda Schaala stanowił 8. Pułk Pancerny (Panzer-Regiment 8) dowodzony od listopada 1938 r. przez pułkownika Botho Elstera. Pułk został sformowany w roku 1936, a jego podstawę stanowił potencjał 6. Pułku Pancernego. Początkowo pułk podlegał pod dowództwo 3. Dywizji Pancernej, która później znalazła się w składzie XIX Korpusu Armijnego gen. Heinza Guderiana. Pierwszym dowódcą 8. Pułku Pancernego był oberst Johann Haarde. W roku 1937 pododdziały pułku testowały pierwszy z czołgów typu PzKpfw II (W 1937 r. rozpoczęto seryjną produkcję w wersji „A”, „B” i „C”), który stał się podstawą niemieckich dywizji pancernych. Pancerniacy wcielani do pułku kultywowali tradycje 3. Badeńskiego Pułku Dragonów (3. Badisches Dragoner-Regiment „Prinz Karl“ Nr. 22). W roku 1938 pułk przeniósł się do nowych koszar w Schönbuch i rozpoczął specjalistyczne szkolenia w dziedzinie strzelectwa i taktyki. Zajęcia praktyczne odbywały się m.in. na poligonach wojskowych w Bergen-Hohne, Heuberg i Münsingen. W ramach reorganizacji sił zbrojnych pułkownik Haarde został oddelegowany do 8. Brygady Pancernej w Sagan, dowództwo przejął po nim płk. Botho Elster. Pułk został w tym czasie wyposażony w najnowsze czołgi. Oprócz PzKpfw II były to pojazdy typu Panzerkampfwagen III (PzKpfw III) oraz Panzerkampfwagen IV (PzKpf IV). W sierpniu 1939 roku, w ramach mobilizacji wojennej pułk przeniósł się bliżej granicy z Polską i 3. września przekroczył ją postępując przez Tucheler, Stieblau w kierunku Gdańska, a później Łomży.
Pierwszym dywizjonem w czasie walk wrześniowych dowodził oberstleutnant F. Haarde, a drugim oberstleutnant Ramsauer.
Innym pułkiem, który częściowo wszedł w skład 10. Dpanc., był 86. Pułk Piechoty Zmotoryzowanej (Infanterie-Regiment 86 (mot.)) w sile dwóch dywizjonów. Utworzony został w roku 1936 na terenie IX Okręgu Wojskowego (Kassel, Frankfurt nad Menem, Weimar). Sztab pułku stacjonował w Mühlhausen w Turyngii. Również w Mühlhausen tworzony był I batalion pułku. Pierwszym dowódcą tego pułku był płk. Hans Ehrenberg. Aby skutecznie móc wziąć udział w blitzkriegu, w roku 1937 pułk został zmotoryzowany i zmienił nazwę z 86. Pułku Piechoty na 86. Pułk Piechoty Zmotoryzowanej i oddano go pod dowództwo 29. Dywizji Piechoty Zmotoryzowanej będącej w składzie XIV Korpusu Armijnego generała piechoty Gustava Antona von Wietersheima.
W 1935 r. w Kassel, na terenie Wehrkreis IX powołano zmotoryzowany pułk artylerii opatrzony numerem „29” (Artillerie-Regiment 29), a w grudniu 1936 roku dowództwo nad nim objął oberst Sigfrid Henrici. W październiku 1937 r. uformował się pierwszy dywizjon pułkowy, który czasowo zakwaterowany był na terenie Ohrdrufu. Rok później dywizjony, jako miejsce stałego pobytu otrzymały koszary w Erfurcie. W ramach mobilizacji pułk powiększył się o dywizjon, który funkcjonował jako dywizjon artylerii ciężkiej w 65. Pułku Artylerii (Artillerie-Regiment 65). W ten sposób 29. Pułk Artylerii zyskał czwarty dywizjon składający się z trzech baterii dział. 10 listopada 1938 roku dowodzenie pułkiem przejął oberst Hans Fitzlaff. W ramach mobilizacji drugi dywizjon pułku (II/Artillerie-Regiment 29.) dowodzony przez oberstleutnanta (podpułkownika) dr. Fritza Kortüma został podporządkowany dowództwu 10. Dpanc.
Inną większą formacją, która weszła w skład 10. Dywizji Pancernej gen. Ferdinanda Schaala był 8. Pułk Rozpoznawczy (Aufklärungs-Regiment 8), a właściwie jeden z jego dywizjonów.
8. Pułk Rozpoznawczy zorganizowany został w roku 1938 w Lüben na terenie VIII Okręgu Wojskowego i wszedł w skład 3. Dywizji Lekkiej. Jego dowódcą mianowany został oberst Mortimer von Kessel. Pierwszy dywizjon pułku tworzony był w Stettinie (II OW) jako dywizjon zmotoryzowany. Podczas wrześniowych batalii wojennych dowodził nim major Freiherr von Lützow. Głównym wyposażeniem szwadronów rozpoznawczych były czteroosiowe samochody Schwerer Panzerspähwagen Sd.Kfz. 231 napędzane ośmiocylindrowym silnikiem V-8.
Pierwszy dywizjon (I./Aufklärungs-Regiment 8.) po zajęciu Czechosłowacji powrócił do macierzystego garnizonu, a tuż przed wybuchem wojny ze Sttettina przemieścił się do Protektoratu Böhmen und Mähren, gdzie pozostawał pod dowództwem 10. Dpanc. W sierpniu 1939 r., wraz z innymi podległymi dywizji jednostkami przeszedł pod granicę z Polską, w rejonie Oppeln (Opola), gdzie stacjonował w koszarach artyleryjskich. Wraz z dywizją, we wrześniu ’39 r. wyruszył na szlak wojenny w kierunku Łomży, Zambrowa… Na swojej drodze napotkał między innymi 18. Dywizję Piechoty płk. Stefana Kosseckiego, którą Niemcy rozbili ostatecznie w krwawej bitwie pod Andrzejewem.
Żołnierze tej formacji dopuścili się wielu zbrodni wojennych już w pierwszych dniach września 1939r.
Źródła:
- "Die Zehnte P.D.", Albert Schick
- "Wspomnienia żołnierza", Heinz Guderian
- "Wojska pancerne", Samuel W. Mitcham
- "Niemieckie wojska pancerne w II wojnie światowej", Chris Bishop
