Wielka Wojna cz.III

W Poznaniu, jeszcze przed 1918 rokiem powstał tajny Centralny Komitet Obywatelski, z którego wyłoniono Komisariat w składzie: ksiądz Stanisław Adamski, Wojciech Korfanty, Adam Poszwiński. Komisariat Naczelnej Rady Ludowej wydał odezwę do Polaków będących pod zaborem Pruskim. Pisali w niej między innymi:

„Pękły okowy krępujące wolność naszą. Z całą ufnością doczekamy wyroku kongresu pokojowego, który z naszym współudziałem ustali zachodnie granice ojczyzny naszej: Polski.

Dosyć polało się krwi polskiej w tej wojnie morderczej. Toteż pokojową drogą pragniemy dojść do upragnionego celu – do utworzenia zjednoczonej Polski (…).”

27 grudnia przybył do Poznania Ignacy Paderewski. Spowodowało to liczne demonstracje i zapoczątkowało powstanie zbrojne przeciw niemieckim okupantom. Tak, więc „pokojowa droga” raczej nie wchodziła w rachubę. W ciągu dwóch tygodni Polacy opanowali prawie całą Wielkopolskę. Później z pomocą przyszedł wielki przyjaciel Polski i Polaków, marszałek Ferdynand Foch. Człowiek, któremu powierzono całkowite dowództwo wojsk alianckich, w chwili gdy działa Niemieckie sięgały swym zasięgiem niemalże do Paryża. Marszałek przeprowadził ofensywę na tak ogromną skalę, a która tak dała Niemcom w kość, że stała się gwoździem do trumny Cesarstwa Niemieckiego. Można powiedzieć, że to właśnie marszałek Foch wygrał tę Wielką Wojnę.

Ponieważ marszałek zagroził Niemcom interwencją zbrojną, ci odpuścili i podpisali rozejm z Naczelną Radą Ludową 16 lutego 1919r. NRL 25 maja przekazała władzę rządowi centralnemu w Warszawie i rozwiązała się (1 września). Armia Wielkopolska podporządkowana została Józefowi Piłsudskiemu.

Czyżewo (obecnie Czyżew) podczas Wielkiej Wojny. Około 1916r.

Walka o granice Polski jeszcze się nie skończyła. 28 czerwca 1919r. podpisany został w Wersalu „traktat pokoju z Niemcami”, który oficjalnie kończył pierwszą wojnę światową. Jego postanowienia wchodziły w życie 10 stycznia 1920r. W wyniku układu utworzono Wolne Miasto Gdańsk. Kłajpeda i okręg Saary pozostały pod międzynarodową kontrolą. Na terenie Warmii i Mazur oraz Szlezwiku i Górnego Śląska miały być przeprowadzone plebiscyty, podczas których ludność miała się opowiedzieć, do jakiego państwa chce należeć. Niemcom odebrano i podzielono między zwycięzców kolonie, o które tak bardzo zabiegali.

Przeprowadzenie plebiscytu nie spodobało się mieszkańcom Górnego Śląska. Ślązacy rozpoczęli strajk generalny, a na ulicach rozpoczęły się krwawe walki, które zyskały miano pierwszego powstania śląskiego. Niestety powstańcy ponieśli porażkę i zostali rozgromieni przez oddziały niemieckiego Grenzschutzu.

Drugie powstanie śląskie wybuchło 19 sierpnia 1920r. Powstańcy żądali usunięcia bojówek niemieckich i utworzenia polskich straży obywatelskich. Całkowitą kontrolę nad powstaniem objął Wojciech Korfanty i na jego rozkaz powstanie zostało zakończone. Powstanie osiągnęło swój cel. Zamiast niemieckiej, przy pomocy aliantów powołano polsko – niemiecką policję plebiscytową. 28 sierpnia działania powstańcze zostały wstrzymane. Niestety wkrótce okazało się, że alianci chcą przyznać prawie cały obszar objęty plebiscytem Niemcom. Polska nie mogła dopuścić do oddania Niemcom tak znaczącego okręgu przemysłowego. W skutek tego wybuchło trzecie powstanie śląskie, którym również kierował Korfanty. Tym razem z dużą pomocą rządu warszawskiego.

Powstańcy szybko rozbili siły niemieckie i opanowali prawie cały teren objęty plebiscytem. Zaatakowali również niektóre jednostki aliantów. Posiłki wezwane przez Niemców z głębi kraju, niechybnie rozbiłyby siły powstańcze, ale alianci utworzyli pas ziemi neutralnej między walczącymi stronami, co w dużej mierze powstrzymało starcia.

25 czerwca podpisano porozumienie o wstrzymaniu walk. Dzięki patriotycznej postawie mieszkańców Śląska, Polska otrzymała około 30% obszaru objętego plebiscytem.

O wiele dłużej trwało ustanowienie granicy wschodniej. Zachód liczył na porażkę bolszewików. Ustanowienie granicy pozostawiono w gestii Polaków oraz przeciwnikom „czerwonych” Rosjan, czyli „białym” Rosjanom. O ile Roman Dmowski patrzył przychylnie na „białych”, Józef Piłsudski uważał, że ustanowienie tej granicy może się odbyć tylko i wyłącznie przy pomocy zbrojnego zwycięstwa na Rosją. Przeczuwał, że nawet z „białymi” ciężko będzie dojść do porozumienia.

18 października 1918r. powstała we Lwowie Ukraińska Rada Narodowa, która z pomocą Austriaków ogłosiła powstanie we Lwowie niepodległej Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej i powołała rząd pod przewodnictwem Jewhena Petruszewycza. Sytuacja dość dziwna, gdyż Ukraińcy stanowili tylko kilka procent mieszkańców Lwowa. Było to typowe miasto Polskie.

Natychmiast ujawniła się tajna Polska Organizacja Wojskowa i Polskie Kadry Wojskowe. Rozpoczęły się walki z Ukraińcami, którzy chcieli opanować miasto. Od 15 listopada obroną Lwowa kierował doskonały dowódca, gen. Tadeusz Rozwadowski. 20 listopada do Lwowa dotarły posiłki. 1300 żołnierzy pod dowództwem pułkownika Michała Karaszewicza – Tokarzewskiego przebiło się do Lwowa i w dwa dni później miasto było opanowane przez Polaków. W styczniu ze wsparciem dla oblężonego miasta przybył generał Jan Romer z 5 tys. żołnierzy.

Konflikt z Ukraińcami będzie miał swój smutny epizod wiele lat później...