Mauzoleum w Ostrołęce

Mauzoleum w Ostrołęce

W maju 1831 roku na polach Ostrołęki polskie wojska powstańcze dowodzone przez generała Jana Skrzyneckiego stoczyły bój z podkomendnymi rosyjskiego feldmarszałka Iwana Dybicza. Strona rosyjska miała przytłaczającą przewagę, ale pomimo tego walka nie zakończyła się zdecydowanym zwycięstwem Rosji. Obie walczące strony wycofały się. Niestety siły polskie nie mogły równać się z potęgą caratu. Powstańcy stracili około 6500 żołnierzy zabitych, rannych albo wziętych do niewoli. Była to ogromna strata. Tak duża, że zadecydowała o upadku powstania listopadowego. W bitwie pod Ostrołęką poległo m.in. dwóch wybitnych generałów: Henryk Kamieński i Ludwik Kicki.

Miejscem upamiętniającym tamte wydarzenia, jest Pomnik-Mauzoleum poległych pod Ostrołęką 26 maja 1831r.. Spoczywają tam szczątki ponad 80 żołnierzy poległych w bitwie. Wewnątrz znajduje się również niewielkie muzeum poświęcone wydarzeniom z 1831r.

Mauzoleum wybudowano na polu walki, wewnątrz fortu zbudowanego przez Rosjan na przełomie lat 80/90 XIXw. Na fortecznym majdanie znajduje się niewielki, ale ciekawy Skansen Artylerii Królestwa Polskiego.

Budowla została wzniesiona według projektu architekta Borysa von Zinserlinga i rzeźbiarza Romualda Zerycha, których popiersia można zobaczyć w muzeum. Impulsem do podjęcia budowli była setna rocznica wybuchu powstania listopadowego.

Barbara Kalinowska, wicedyrektor MZK w Ostrołęce pisała („Mówią wieki”, nr. 11/11 2011r.):

„Pomnik – mauzoleum stanowi jeden z niewielu zachowanych przykładów kubaturowych budynków z okresu dwudziestolecia międzywojennego upamiętniających poległych. Jest jedynym tego typu obiektem w Polsce wzniesionym dla uczczenia poległych w bitwach 1831 roku. O jego wyjątkowości stanowi wkomponowanie go w założenie o historycznej funkcji militarnej. Realizacja pomnika-mauzoleum z jednej strony stanowiła kompozycyjne uzupełnienie osiowego założenia fortecznego, z drugiej, poprzez dominującą nad carskim fortem bryłę, symbolizowała walkę i ostateczne zwycięstwo nad Rosją. Osiowy charakter założenia pomnikowego wraz z majdanem fortu i otaczającymi go wałami tworzy zespół o charakterze memoratywnym. Pamiętać należy, że realizacja pomnika, czyniąca z obiektu o funkcji niegdyś obronnej miejsce upamiętnienia czynu patriotycznego, przyczyniła się do zachowania zabytkowej substancji fortu.”

Podczas wojny z 1939 roku pomnik został zniszczony, a jego pełna rewitalizacja nastąpiła dopiero w latach 2010-2012r. dzięki zaangażowaniu Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce. Całkowita wartość projektu, realizowanego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007-2013, wyniosła 7 878 506,48 zł.

Wewnątrz znajduje się krypta z sarkofagiem, który kryje w sobie szczątki żołnierzy poległych pod Ostrołęką, a dostępu do niej strzegą dwaj wartownicy – jeden z epoki walk pod Ostrołęką, drugi z czasów dużo wcześniejszych, zakuty w ciężką zbroję.