Letnisko w Broku
„Doskonała kuchnia, pokoje z wodą bieżącą, elektryczność, łodzie i kajaki” – takimi atrakcjami szczycił się pensjonat „Nadrzecze” Państwa Pietrzyków w Broku tuż przed wybuchem wojny, w roku 1938.
Brok, dziś trochę zapomniany powoli wraca na listę miejsc pożądanego wypoczynku i rozrywki. Niegdyś miasto, z racji swego położenia nad Bugiem rozwijało się prężnie i cieszyło się wieloma przywilejami. To właśnie w Broku biskupi płoccy wybudowali piękny pałac, którego ruiny nadal zdobią linię brzegową rzeki.
Niegdyś miasto słynęło z wyrobu żelaza oraz piwa. Tutaj rezydował też starosta reprezentujący licznych bartników z Puszczy Białej. Brok posiadał też sędziego i ławników.
Rozwój miasta zahamował trzeci rozbiór Polski z 1795 roku. Oczywiście mieszkańcy Broku i okolicy walnie włączyli się w walkę o niepodległość i uczestniczyli w zrywach powstańczych na tym terenie. Zakończyło się to zsyłkami na daleki Wschód, a dla samego miasta totalnym upadkiem. Rosyjski zaborca, który prowadził gospodarkę rabunkową, w 1872 r. odebrał Brokowi prawa miejskie, przez co miasto zyskało status osady wiejskiej na najbliższe dziesięciolecia.
Mieszkańcy, którym coraz trudniej było znaleźć zatrudnienie na miejscu emigrowali do większych miast lub poza granice kraju.
Ogromne spustoszenie regionu przyniosła Wielka Wojna między narodami. Pomimo, że to właśnie o nią modlili się Polacy, przyniosła ze sobą wiele nieszczęść i zniszczeń.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i rozbiciu bolszewików w roku 1920, Brok odzyskał prawa miejskie i powoli zaczął dźwigać się z upadku. Było to zasługą ówczesnych władz i wielu zaangażowanych ludzi.
Ówczesny burmistrz Broku opisywał rozwój miasta na łamach „Życia gospodarczego” (rok 1928). Październikowy numer miesięcznika Polskiej Ligi Gospodarczej poruszał m.in. zagadnienia traktujące o rozwoju miast na terenie województwa białostockiego.
Burmistrz Józef Wójcicki:
Brok leży na wyniosłym brzegu Bugu, w malowniczem położeniu, posiada kościół parafialny, szkołę powszechną, magistrat, urząd pocztowo-telegraficzny, telefon, dwie straże ogniowe, stowarzyszenie młodzieży polskiej, kółko rolnicze, 3 stowarzyszenia żydowskie, tartak, fabrykę wyrobów cementowych, 3 wiatraki, młyn wodny i 96 różnych zakładów handlowych i przemysłowych. Ludność wynosi 3660 mieszk.
Brok był ulubioną rezydencją biskupów płockich, którzy na początku XVII-go wieku założyli tu zameczek, przy samem ujściu rzeki Brok do Bugu.
W wieku XVII istniały tu fabryki żelazne; w roku 1650 było 481 domów w większej części murowane i samych piwowarów było 82. Istniało tutaj zgromadzenie bartników (właścicieli uli) mających swego starostę, sędziego i sekretarza z ławnikami, których obowiązkiem było zawiadywanie barciami całej puszczy biskupiej.
W roku 1872, rząd rosyjski odebrał prawa miejskie nadane miastu Brok i włączył go do gminy Orło.
Dopiero w r. 1920 Rada Ministrów rozporządzeniem swym z dnia 26 stycznia (Dz. Ust. Nr. 12) wydzieliła Brok z gminy Orło i przywróciła mu tytuł miasta.
Włodarze miasta ciężkie mieli do spełnienia zadanie: pobudowano gmach szkolny, zabrukowano przestrzeń około 2000 mtr. kw., przeprowadzono gruntowną reparację wszystkich dróg na terenie miasta, wykopano około 5 klm. rowów przydrożnych, pobudowano dwa mostki na rz. Turku, nabyto w śródmieściu przy rynku kościelnym plac pod budowę ratusza, wybudowaną cegielnię miejską w majątku miejskim Binduga, przeprowadzono remont rzeźni miejskiej, wybudowano 4 studnie, obsadzono wszystkie ulice drzewami, dokonano parcelacji nieużytków miejskich, gdzie rozpoczęto budowę letnisk.
W celu popierania rolnictwa, odwodniono znaczną przestrzeń gruntów, przez wykopanie przez pola około 6-ciu kilometrów rowów ściekowych.
Wystarano się o otwarcie w Broku Urzędu Pocztowego, który przez trzy lata pozostawał wyłącznie na utrzymaniu miasta, przeprowadzono linję telefoniczną z Ostrowi do Broku (12 klm.).
W 1935 roku wybudowano ratusz, w którym siedzibę mieli urzędnicy miejscy (wśród nich policjanci). Mieściła się w nim także Biblioteka Miejska im. Marszałka Piłsudskiego, a później Ośrodek Zdrowia. Podjęto prace przy parku i infrastrukturze miejskiej.
W sierpniu tegoż roku uroczyście otwarta została przystań w Broku. Zawiązało się też Towarzystwo Przyjaciół Broku, które tę przystań powołało do życia. Przystań z miejscami noclegowymi oferowała usługi związane ze spływami kajakowymi. Można było tam zjeść i wypoć coś ciepłego, albo pokrzepiającego. Do dyspozycji pływaków był instruktor i ratownik.
Towarzystwo Przyjaciół Broku reklamowało swój obiekt tak:
W dni świąteczne i przedświąteczne Zarząd T-wa organizuje na przystani imprezy kulturalno-oświatowe i dancingi-bridge. Imprezy te cieszą się dużym powodzeniem zwłaszcza, że sala imprezowa zmieścić może przeszło 200 osób i Zarząd T-wa dokłada starań by imprezy te wypadały okazale i na wzór innych letnisk podwarszawskich.
W określonym regulaminem czasie na przystani T-wa umożliwione jest korzystanie letnikom z audycji radiowych, szatni, kiosku z gazetami i książkami, z przyrządów sportowych, jak również z fortepianu.
Na przystani znajduje się biuro informacyjne o wolnych lokalach do wynajęcia i o nieruchomościach mogących być nabytymi przez reflektantów.
Wycieczki wioślarskie mogą korzystać z noclegu na przystani przez jedną dobę bezpłatnie.
W sezonie letnim Zarząd T-wa organizuje wycieczki kajakowe w dół i w górę rzeki i na jeziora, jak również wycieczki piesze i furmankami do lasu, do stawów rybnych i do Szkoły Podchorążych w Ostrowi Mazowieckiej.
Poza tym władze Towarzystwa zabiegają u władz państwowych o pomoc w sprawach m. Brok, jako letnisko żywo interesujących, w szczególności w sprawach tworzenia w Broku ośrodków kulturalnych niezbędnych dla Broku jako letniska podwarszawskiego.
Niezbędnym dla rozwoju czynnikiem była elektryfikacja. Elektrownia w Ostrowi Mazowieckiej zaopatrzała Brok w prąd od roku 1936.
W tym czasie jak grzyby po deszczu zaczęły wyrastać domy i pensjonaty oferujące wypoczynek, z którego chętnie korzystali mieszkańcy Warszawy i okolic. W sezonie letnim, ale też zimą można było tu spotkać znanego dygnitarza, aktora… Letnisko w Broku rozrastało się i miało coraz więcej do zaoferowania.
Do dyspozycji turystów były restauracje i dwa lokale rozrywkowe, w których można było potańczyć, albo posłuchać muzyki.
Na terenie brokowskiego letniska urządzano imprezy okolicznościowe, m. in. obchody „Dnia Morza”, na które przybywali żołnierze i oficerowie z komorowskiego garnizonu.
Dynamiczny rozwój miasta zahamowany został w 1939 roku. Polska ponownie utraciła niepodległość, a w wyniku działań wojennych miasto w 80% zostało zrujnowane. Teraz ponownie, powoli powraca do lat swojej świetności, tyle, że konkurencja nie śpi, a letnicy mają do wyboru więcej miejsc, do których mogą dotrzeć w krótkim czasie.
Źródła:
- „Letnisko Brok n/B.” , TPB
- „Życie gospodarcze”, nr 4/1928 r. (PLG)
- „Acta Universitatis Lodziensis” (Folia Archeologica 23, 2001, Jerzy Gdula
