Pałac w Nieborowie
W „Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” (Tom VII) można wyczytać, że Nieborów był początkowo osadą garncarzy, „których ściągnęła do rozległych lasów bolimowskiej puszczy wyborna tutejsza glina”. Pierwszymi właścicielami majątku byli, jak sama nazwa wskazuje Nieborowscy. W „Słowniku” zapisano, że nieborowski kościół parafialny swoją fundację i uposażenie zawdzięczał dziedzicom wsi o nazwisku Niemierza, którzy od XV w. pisali się już Nieborowscy.
Barokowy pałac w Nieborowie zaprojektował niderlandzki architekt Tylman z Gameren (niderl. Tielman van Gameren), uczeń Jacoba van Campena. Tylman był architektem samego króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego, a wyróżniało go niezbyt wtedy popularne oddzielenie roli architekta od architekta-budowniczego. Wiele rysunków nakreślił na zlecenie rodu Lubomirskich i Branickich, a jego projekty w dużej mierze przetrwały do dnia dzisiejszego. Jednym z nich jest właśnie pałac w Nieborowie, który zaprojektował na zlecenie Prymasa Augustyna Michała Stefana Radziejowskiego. Sam Prymas nie miał wielu okazji do przebywania w pałacowych komnatach i niedługo po wybudowaniu w nim pałacu i odnowieniu miejscowego kościoła, sprzedał Nieborów. Nowym właścicielem majątku został w roku 1697 Jerzy Towiański. Później dobra nieborowskie przechodziły na własność takich rodzin, jak: Tarnowscy, Lubomirscy, Łachoccy, Ogińscy… W 1774 pałac należał do księcia Michała H. Radziwiłła, który umiejscowił w nim bogatą kolekcję obrazów, rycin, porcelany i innych cennych rzeczy. Pałacowe komnaty wzbogaciły się o wspaniałe meble polskich, angielskich i francuskich rzemieślników oraz szereg innych wspaniałości. Pałacową bibliotekę stanowiły unikatowe starodruki, a wolny czas można było spędzać w przypałacowym ogrodzie lub oranżerii.
Kolejnym właścicielem dóbr był syn księcia Radziwiłła Michał Gedeon. W pierwszej połowie XIX wieku zbiory nieborowskie częściowo zostały rozproszone. Rośliny z oranżerii zasiliły Nową Pomarańczarnię w Łazienkach warszawskich, a inne elementy wspaniałej kolekcji Radziwiłłów zostały wyprzedane lub wywiezione z Nieborowa.
W 1922 roku książę Janusz Radziwiłł polecił podnieść pałac o jedną kondygnację. Projektem zajął się Romuald Gutt, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Pałac wzbogacił się przede wszystkim o toalety, centralne ogrzewanie i elektryczność.
Pałac przetrwał kolejne działania wojenne, aż w roku 1945 prawowitych właścicieli dopadł dekret Polskiego komitetu Wyzwolenia Narodowego. Pałac został znacjonalizowany, a potem przekazany na cele muzealne. Był jednym z najlepiej zachowanych obiektów tego typu w kraju. W 1962 r. trafił na listę zabytków.
Otoczenie pałacu stanowi, również zabytkowy park, który projektował architekt z Gameren, ale znaczące zmiany wniósł w jego dzisiejszy wygląd prof. Gerard Ciołek, którego jedną z pasji było właśnie projektowanie ogrodów.
Na terenie Nieborowa kręcono takie filmy, jak: „Kariera Nikodema Dyzmy”, „Akademia Pana Kleksa”, „Chłopi”, „Lalka”, „Złoto Dezerterów” i wiele innych.
Urokliwe zakątki nieborowskiego pałacu i ogrodu pałacowego, to z pewnością wartościowy punkt na mapie Polski. Warto zobaczyć go osobiście, do czego zachęcam.
