Różan - Kaszewiec
Militarny plan rozwoju garnizonów wojskowych w XIX wieku objął między innymi okolice Różana. Decyzja o budowie koszar i fortów obronnych zapadła w czerwcu 1892 roku. Pierwszą większą formacją stacjonującą w koszarach nieopodal Różana (wieś Kaszewiec) był 29. Czernichowski Pułk Piechoty im. Iwana Dybicza Zabałkańskiego. Żołnierze tej formacji zatrudnieni byli do prac przy budowie systemu schronów drewniano-ziemnych i ceglano-ziemnych. Prace te zakończono ok. roku 1905.
Pięć lat później do koszar przybył, stacjonujący do tej pory w Ostrołęce 21. Muromski Pułk Piechoty z XV Korpusu Armijnego. W koszarach różańskich przebywał do roku 1914. Wsparciem dla pułku była bateria artylerii z 2. Turkiestańskiego Dywizjonu Artylerii.
W czasie trwania Wielkiej Wojny obrona odcinka różańskiego przypadła w udziale 20. Korpusowi Syberyjskiemu. Ten jednak, chcąc uniknąć okrążenia zmuszony był się wycofać. W koszarach przebywali żołnierze Legionów Piłsudskiego internowani na skutek tzw. „kryzysu przysięgowego”. W listopadzie koszary zostały przejęte przez żołnierzy POW z powiatu makowskiego.
Po wojnie z bolszewikami w koszarach stacjonował 2. Batalion Ciężkich Karabinów Maszynowych. W październiku 1929 r., uruchomiono „unitarkę”. Uczestnicy Kursu Unitarnego zajęli sale po 2. batalionie ckm.
Kurs Unitarny rozwiązany został wiosną 1937 r. W czerwcu zakwaterowano tu Batalion Szkolny Piechoty, który przybył z Zambrowa. Funkcjonował także Ośrodek Wyszkolenia Rezerw Piechoty dowodzony przez płk. dypl. Seweryna Łańcuckiego. Po ogłoszeniu mobilizacji w OWRP organizowano pododdziały 115. pp.
Jerzy Dąbrowski („Historia garnizonów Ostrów Mazowiecka-Komorowo, Różan, Zambrów i służba w tych garnizonach kpt. Władysława Dąbrowskiego”):
Przygotowania obronne w Różanie rozpoczęto w końcu marca 1939 roku, zakładając, że przedmoście obronne Różan będą stanowiły trzy stare rosyjskie forty, otoczone rowami strzeleckimi, z dodatkowo wybudowanymi sześcioma bojowymi schronami żelbetowymi dla ckm na wałach fortów, z szerokim polem ostrzału i dobrą obserwacją rozległego terenu. Przedmoście to miało bronić przeprawy przez Narew między Ostrołęką i Pułtuskiem. Do budowy nowych schronów dla ckm przystąpiono w lipcu. Do wybuchu wojny wybudowano dwa schrony na forcie Nr 1, w tym jeden nie dokończony, i jeden schron na forcie Nr 2.
Na wałach przygotowano też stanowiska dla dział przeciwpancernych, które po specjalnie przygotowanych przez saperów pochylniach, w przypadku bombardowania mogły z wałów być sprowadzone do schronów w kazamatach fortów. (…)
Artyleria wspierająca pułk [115 pp.] to I dywizjon 61. pal w składzie 12 dział 75 mm (jednak artyleria ta pozbawiona była dowódcy dywizjonu, który nie dojechał z Mazowieckiej Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii z Zambrowa) oraz 11. pluton artylerii pozycyjnej – 3 działony armat 3-calowych (dowodzony przez kapr. podch. rez. W. Żukrowskiego). Pułk wspierany był przez kompanię ckm – przeciwlotniczą dla ochrony mostu, kompanię zwiadu oraz kompanię przeciwpancerną dowodzoną przez kpt. Feliksa Pioruna. Przedmościa Różan broniło około 3300 żołnierzy i oficerów.
W piśmie Dep. Art. Ministerstwa Spraw Wojskowych z roku 1938 zacytowano fragment z pisma niemieckiego, stwierdzający, że „polski dowódca baterii ma wszystko, nie ma tylko samej baterii…”. Niestety coś w tym stwierdzeniu było. Artyleria, podobnie jak pozostałe rodzaje sił zbrojnych nie była dostatecznie wyposażona. Nie każda dywizja dysponowała np. dywizjonem artylerii ciężkiej.
Do dyspozycji pułku piechoty dywizyjnej, od 1937 roku przekazano kompanię dział 37 mm. Był to strzał w dziesiątkę, ponieważ te nowoczesne, niewielkie działka świetnie spisały się w czasie wojny. Pułki (oprócz rezerwowych – z wyjątkiem 33 DP i 36 DP) wyposażone były w dziewięć dział tego typu.
Dodatkowo do pułku przydzielony był pluton artylerii dysponujący (przekalibrowanymi z rosyjskich dział 76 mm) dwoma działami 75 mm.
Dla pułkowej artylerii dywizyjnej przewidywano również pluton moździerzy 81 mm i pluton granatników 46 mm.
Założenie organizacyjne artylerii zakładało również istnienie przy dywizji jednego pułku artylerii lekkiej, w postaci trzech dywizjonów po trzy baterie. Dla każdej baterii przewidziano po cztery działony.
W roku 1939 Różan stał się areną działań wojennych. W dniach 4-6 września pododdziały 115. Pułku Piechoty broniły Różana przed Niemcami z Dywizja Pancernej „Kempf” i Korpusu „Wodrig”. W zasięgu działań militarnych była też niemiecka 12. Dywizja Piechoty i 1. Brygada Kawalerii. Dowódcą tego odcinka obrony Narwi był ppłk Czesław Rzedzicki.
Niestety Polacy pod naporem nieprzyjaciela wycofali się nie wiedząc, że w pobliżu znajdują się żołnierze z Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”. Pierścień niemieckiego okrążenia zaciskał się coraz bardziej…
